W lipcu bieżącego roku mijają 73 lata od największej, niewyjaśnionej, komunistycznej zbrodni na narodzie polskim w okresie powojennym – Obławy Augustowskiej.

W niedzielę 15 lipca w Gibach odbyły się uroczystości poświęcone uczczeniu pamięci ofiar Obławy Augustowskiej. W gibiańskim kościele parafialnym Jego Ekscelencja Ks. Biskup Jerzy Mazur odprawił uroczystą mszę świętą, po której na symbolicznym cmentarzu, a jednocześnie pomniku ofiar Obławy zwanym Golgotą Wschodu, złożono kwiaty i zapalono znicze. W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, Instytutu Pamięci Narodowej, służb mundurowych, leśnicy, harcerze, okoliczni mieszkańcy i krewni ofiar, a także wypoczywający w okolicy turyści z różnych stron Polski, którzy mieli szansę dowiedzieć się czym była Obława Augustowska.

 Akcja masowych aresztowań ludności cywilnej przez oddziały NKWD, bezpieki i milicji, prowadzona w lipcu 1945 roku, zakończyła się zaginięciem co najmniej 592 osób (dotychczas nie ujawniono źródła z dokładną liczbą aresztowanych osób), kilkadziesiąt z nich było mieszkańcami pobliskich miejscowości. Zabierano głównie mężczyzn, ale nie oszczędzano również kobiet i dzieci. Zdarzało się, że jedna rodzina traciła nagle jednego lub nawet kilku domowników. Wszystko wskazuje na to, że zostali oni zamordowani i pogrzebani w nieznanym dotychczas miejscu, którego od lat szukają bliscy ofiar, historycy i prokuratorzy. Podejrzewa się, że doły grobowe mogą znajdować się na terenie Nadleśnictwa Pomorze lub w pobliżu granicy, na terenie Republiki Białoruskiej.

Mimo długiego okresu od popełnionej zbrodni, toczącego się śledztwa i poszukiwań nie ma pełnej informacji o przebiegu Obławy. Świadków tamtych wydarzeń było z pewnością niewielu, większość z nich nie żyje lub boi się mówić. Cała sprawa została starannie zatajona a bieg czasu stopniowo zamazał karty historii tego okresu. Pozostaje wierzyć, że dalsze prace odkryją przed nami tajemnicę sprzed lat, a rodziny zamordowanych będą mogły godnie pochować swoich krewnych.

Celem obławy było rozbicie oddziałów i struktur polskiego podziemia niepodległościowego, działających na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim – w Puszczy Augustowskiej i na terenach do niej przyległych. Sowieci, wspierani przez polski komunistyczny aparat bezpieczeństwa, przeprowadzili wiele lokalnych operacji, podczas których zatrzymywano zarówno ludzi podejrzanych o kontakty z partyzantką antykomunistyczną, jak i osoby zupełnie przypadkowe, przebywające jedynie poza swoim miejscem zamieszkania lub napotkane przy pracy.

Brak żyjących jeszcze świadków tamtych tragicznych wydarzeń lub utrwalony strach przed ich ujawnieniem, a także brak pomocy ze strony rosyjskiej nie pozwoliły dotychczas rozwiązać tajemnicy powojennej zbrodni.

Dzięki wysiłkom rodzin ofiar oraz historyków reprezentujących różne środowiska naukowe wiele już wiemy o mocodawcach i sprawcach mordu, a także o samym mechanizmie prowadzonej eksterminacji. Ciągle jednak bez odpowiedzi pozostaje wiele pytań, w tym najważniejsze – gdzie są groby ofiar?

W 2015 roku Sejm poparł ustanowienie 12 lipca Dniem Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej. Uchwałę przyjęto „W hołdzie Ofiarom Obławy Augustowskiej z lipca 1945 roku – bohaterom antykomunistycznego podziemia niepodległościowego, którzy nie pogodzili się z nową sowiecką okupacją, zamordowanym z rozkazu Stalina na terenie północno-wschodniej Polski w czasie pokoju po kapitulacji hitlerowskich Niemiec ustanawia się 12 lipca Dniem Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej z lipca 1945 roku”

Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Białymstoku stworzyło stronę internetową www.oblawaaugustowska.pl, na której można znaleźć Informacje o przebiegu śledztwa IPN-u, wyniki dotychczasowych badań naukowych nad przebiegiem Obławy, listy ofiar, ich zdjęcia, filmy, mapy, a także informacje o stanie śledztwa prowadzonego przez prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej. Portal będzie stale aktualizowany.

Nadleśnictwo Pomorze od lat prowadzi ciągłą współpracę z IPN, polegającą na zbieraniu informacji o możliwych lokalizacjach starych mogił leżących na terenie leśnym oraz typowaniem potencjalnych dróg leśnych, którymi mogły być wywożone transporty więźniów.

Nadleśnictwo Pomorze we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej przygotowuje ścieżkę edukacyjną pod nazwą „Śladami ofiar Obławy Augustowskiej”, która będzie prowadziła spod symbolicznego pomnika w Gibach, przez las do miejscowości Muły i dalej do granicy polsko-białoruskiej. Ścieżka będzie miała około 24 km długości a na jej trasie zostaną umieszczone tablice informacyjne prezentujące znane dotąd szczegóły przeprowadzonej Obławy Augustowskiej. Liczymy, że otwarcie ścieżki nastąpi już niedługo oraz, że będzie cieszyła się dużym zainteresowaniem, a przez to przyczyni się do upowszechniania i utrwalania w świadomości zbiorowej wiedzy o tej przez lata utajanej zbrodni.